Statüsüz toplumsallaşma : Sosyal dışlanma ve tüketim ilişkisi üzerine Antalya Zeytinköy örneği

Abstract

Sosyal dışlanma ve tüketim ilişkisini inceleyen bu çalışmada, sosyal dışlanma, toplumsal tabakalar arasındaki eşitsizler sonucu ortaya çıkan bir olgu olarak ele alınmıştır. Kent yaşamında, mekânsal ayrışma sonucu varoşlaşan yoksul mahallelerin kent hayatından izole edilmesi, toplumsal yaşama katılma olanaklarını kısıtlamaktadır. Bu durum dışlanmanın mekânsal boyutunun yanında ekonomik, kültürel kamusal hizmetlere erişim olanaklarını da engelleyerek şehir yaşamında yoksul mahallelerin suçla ilişkilendirilen mekânlar haline gelmesini beraberinde getirmektedir. Tüketim ise kent yaşamında çeşitli statü gruplarının ve sosyal sınıfların arasındaki eşitsiz konumun görünür olmasına ve yaşam tarzlarının yansımasına aracılık etmektedir. Bu bakımdan toplumsal eşitsizliklerin anlamda belirsizleşmesine neden olan günümüz tüketim ilişkileri, alt sınıflar için sosyal onur tayini ve sosyal içerme aracı haline dönüşebilmektedir. Buradan hareketle, bu çalışmada sosyal dışlanmaya maruz kalan kent yoksullarının tüketim tutumları yapısal- işlevsel bir yaklaşımla incelenmiştir. Bu durum yoksulların dışlanma süreçlerinden geçerken, sosyal içermenin sağlanması için kendiliğinden gerçekleştirdikleri tüketim süreçlerini ifade etmektedir. Nicel ve nitel veri toplama tekniklerinin kullanıldığı araştırmada, Antalya Zeytinköy bölgesinde yer alan Yeşildere mahallesinde kategorik ölçek kullanılarak hazırlanan 43 soruluk bir anket uygulanmıştır. Toplanan veriler, betimsel olarak derlenmiş, mahallede yaşayanların, dışlanma ve tüketim süreçleri ilişkilendirilerek betimlenmiştir. Nitel ve nicel verilerin değerlendirilmesi sonucunda, alt sınıf mensuplarının tüketim davranışlarını, asgari ihtiyaçlarını karşılamaları kadar toplumsal yaşama katılma ve sosyal saygınlık kazanma amacıyla da gerçekleştirdikleri sonucuna ulaşılmıştır. Ancak bu tüketim davranışı, kişilerin statülerinde ya da sınıfsal pozisyonlarında kalıcı değişikliklere yol açmamaktadır. Tüketimin sosyal dışlanma karşısındaki konumu, çalışma kapsamında statüsüz toplumsallaşma kavramıyla açıklanmaktadır.