Tarımda banka kartı kullanım etkinliğinin ve kullanımı etkileyen faktörlerin, Antalya ili örtüaltı işletmeleri örneği üzerinde araştırılması

Abstract

Türkiye'de tarım sektörünün en önemli sorunlarından ve acil çözüm ihtiyacı duyulan alanlarından birisi de finansmandır. Üreticilerin büyük çoğunluğu kendine yeter geliri sağlayamamakta ve tarımsal üretimin devamlılığını sürdürmek adına finansmana ihtiyaç duymaktadır. Bu çalışmada, tarım kesiminin finansmanına yönelik enstrümanlardan biri olan tarım banka kartı uygulaması incelenmiştir. Ziraat Bankası başta olmak üzere diğer bankalarca da çıkartılan bu kartlar; Başak Kart, Üretici Kart, Mahsul Kart, Ekin Kart, Harman Kart, Verimli Kart ve Tarım Kart şeklinde farklı isimler altında üreticilere sunulmaktadır. Mevcut kart uygulamasında; tarımsal girdiler kart aracılığıyla alınmakta ve bu girdilerin bedelleri üzerinden sübvansiyon uygulamaktadır. Bankaların uyguladığı faiz oranı, kredi vadesi ve faizsiz dönem gibi kriterlerde de değişiklikler yaşanmaktadır. Kartlar genellikle motorin, gübre, ilaç, yem, tohum ve fide gibi tarımsal girdi alımlarında kullanılmaktadır. Bu çalışmanın amacı; tarımda banka kartı kullanım etkinliğinin ve kullanımı etkileyen faktörlerin, Antalya ili örtüaltı tarım işletmeleri örneği üzerinde "faktör analizi" ile araştırılmasıdır. Araştırma alanı olarak örtüaltı üretim yoğunluğu dikkate alınarak Antalya ili Aksu, Serik ve Kumluca ilçeleri belirlenmiştir. Kartopu örnekleme metodu ile seçilen 100 adet örtüaltı üretici ile yüz yüze görüşmeye dayalı anket çalışması gerçekleştirilmiştir. Verilerin analizinde, tanımlayıcı istatistikler ve faktör analizi kullanılmıştır. Araştırma sonucunda üreticilerin tarım banka kartı kullanmaya devam etme eğiliminde oldukları gözlenmiştir. Görüşülen üreticilerin %74'ü tarımsal desteklerden yararlanmaktadır. Üreticilerin %70'i tarımsal desteklemelerin banka kartı uygulaması ile verilmesini, işlemlerin daha kolay ve pratik hale gelmesi nedeniyle istemektedir. Üreticiler, tarım banka kartlarını nakit olmadığı zaman alışveriş yapma olanağı yaratması ve hasat sonrası ödeme imkanı sağlaması açısından olumlu bulurken; kartın kullanımında faiz oranının yüksek olmasını, sadece anlaşmalı işletmelerde kullanılmasını, tedarikçi işletmelerin yaptıkları işlem için komisyon almalarını olumsuz olarak nitelendirmektedirler. Kart kullanım tercihini etkileyen faktör analizi sonuçlarından en önemlisi tarımsal üretimin genel sorunları ve kart kullanımı ile ilgili tavsiyeler toplam varyansın %15,8'ini açıklamaktadır. Kartın olumsuz yönlerine ilişkin faktör analizi sonuçlarına göre de en önemli faktör, faiz oranının yüksek olması ve borçlu olmanın psikolojik baskı yaratması olup toplam varyansın %20,66'sını açıklamaktadır.