Şarkikaraağaç (Isparta) kömürlü birimlerinin (Pliyosen) 71, 105, 114 nolu kuyu verilerine göre iz element dağılımı ve çevreye etkileri

Abstract

Bu çalışma kapsamında Isparta ili, Şarkikaraağaç (Isparta) ilçesi kömürlü birimlerinin ʽ71,105,114'no'lu kuyu verilerine göre iz element dağılımı ve çevreye etkileri incelenmiştir. Kömürlü birimlerde yapılan XRD analizinde, elde edilen sonuçlar doğrultusunda, kömür örneklerinde yarı nicel bolluklarına göre; kalsit, aragonit, kuvars, pirit, dolomit, kil mineralleri, feldispat grubu mineraller (K-feldispat, K-Na-feldispat), kristobalit, ankerit, mika grubu mineraller (biyotit, muskovit), markazit, hematit, jips, talk, siderit, arsenopirit ve anhidrit olduğu tespit edilmiştir. Bu alanda tespit edilen kömür örneklerinin kil mineralleri ise; smektit, illit, kaolinit (halloysit, kaolinit), klorit, paligorskit, karışık tabakalı kil mineralleri olduğu sonucuna varılmıştır. Ayrıca kil minerallerinin yanı sıra paligorskit, kaolinit - simektit, klorit - smektit ve illit – smektit, sepiyolit mineralleride gözlenmiştir. En bol gözlenen kil mineralleri illit, smektit ve kaolinit olarak tespit edilmiştir. Bölgedeki kayaç örneklerininde benzer içerikte mineral komposizyona sahip olduğu tespit edilmiştir. ICP- MS analizi sonucunda, havzadaki kömürlerde bulunan majör elementlerden; Si, Al, Fe, Mg, Ca, K, Ti, P, Cr'un dünya kömürlerinin üzerinde sonuçlar verdiği tespit edilmiştir. Ayrıca Sc, V, Co, Ni, Cu, Zn, Ga, As, Se, Rb, Sr, Y, Zr, Nb, Mo, Cs, Ba, Er, Yb, Hf, W, U gibi iz elementlerin kömür içerisindeki bulunma değerleri dünya kömürlerindeki standart sınır değerlerinden daha yüksek sonuçlar vermiştir. Swaine ve Goodarzi'nin 1995 yılında yaptığı gruplandırmadaya ggöre, çevreye ve insan sağlığına zararlı olan iz elementlerden; As, Cu, Mo, Ni, Th, U, V, Zn ve Co değerinin, çevrede ve insan vücudunda bulunma sınır değerinden daha yüksek sonuçlarda olduğu gözlenmiştir. Kömürün yanması sonucunda oluşan kömür külünün kimyasal yapısında bulunan iz elementlerden artış gösterenler: Sc, V, Co, Cu, Zn, Ga, As, Rb, Sr, Y, Zr, Nb, Mo, Cs, Ba, La, Ce, Pr, Nd, Sm, Eu, Gd, Tb, Dy, Ho, Tm, Yb, Lu, Hf, Ta, W, Pb, Th ve U olarak belirlenmiştir. Bu iz elementler arasından toksik etkiye sahip olanlar; As, Ba, Co, Cu, Mo, Pb, Sb, Th, V, U ve Zn olarak gruplandırılmıştır.