Biyoteknolojik yöntemlerle basidiomycetes türü mantarlardan fonksiyonel ürünlerin eldesi

Abstract

Basidiomycetes sınıfından pek çok mantar türü sağaltıcı etkileri için Uzak Doğu'da binlerce yıl kullanılan günümüzde de yaygın olarak pek çok spesifik kimyasalın veya kimyasal grubunun üretimi için başvurulan biyolojik kaynaklardır. Trametes versicolor bir beyaz çürükçül mantardır ve hem enzim üretme kapasitesi hem de biyoaktif bileşenlerin üretiminde değerlendirilebilmesi bakımından bu sınıf içinde yer alan en önemli türlerden biridir. Gerek ülkemizde, gerek yurt dışında bu türden mantarlardan elde edilebilecek polisakkaritler, enzimler ve diğer biyoaktif bileşikler üzerine çalışmalar bulunmaktadır. T. versicolor'un misel yapısında bulunan β-glukanların ve özellikle de polisakkarit peptit (PSP) olarak adlandırılan (bağışıklık tetikleyici, kanser önleyici) özellikler göstermesi sebebiyle sağaltıcı etkileri bulunmaktadır. T. versicolor'un en önemli endüstriyel uygulama alanlarından biri enzim üretimidir. Bu mantarın lignin peroksidaz, mangan peroksidaz ve lakkaz enzimlerini sentezlemektedir. Lakkaz enzimi gıda, tekstil, kağıt vb. pek çok sanayi dalında aranılan çok fonksiyonlu bir enzimdir. Lakkaz enzimi gıda endüstrisinde meyve suyu durultma, birada durultma ve stabilizasyon, şarapta stabilizasyon, fırın ürünlerinde polimer çapraz bağlama ile tekstür modifikasyonu, gıda atık sularının arıtılmasında vb. kullanılmıştır. Lakkaz enzim miktarını artırmaya yönelik çalışmalar bulunmaktadır.Bu çalışmada enzim miktarının artırmak için keçiboynuzu posası değerlendirilmiştir. Keçiboynuzu, Akdeniz bölgesinde yetişen ve pekmez üretiminde değerlendirilen önemli bir meyvedir. Keçiboynuzundan pekmez elde edilirken geriye kalan posa selülozik yapıdadır. Diğer bir deyişle, keçiboynuzu posası pekmez üretiminin bir atık ürünüdür. Bu çalışmada Trametes versicolor CCBAS614 ve CCBAS1399 mantarları ile %0, 3, 6 ve 10 oranında kurutulmuş keçiboynuzu posası ilave edilerek 7 gün boyunca fermantasyon süpernatant ortamında lakkaz enziminin değişimi incelenmiştir. Fermantasyonun son gününde biyokütle ortamında ise toplam glukan, β-glukan, α-glukan, diyet lif, kül ve protein miktarlarında meydana gelen değişikliklerde incelenmiştir. T. versicolor CCBAS614 kültürü ile inoküle edilen %10 seviyesinde keçiboynuzu posası fermantasyon ortamında 5. günde en yüksek lakkaz miktarı (27874.22 U/L) saptandı. Her iki suş karşılaştırıldığında en yüksek toplam glukana T. versicolor CCBAS614 kültürü %10 keçiboynuzu posası (%18.29), aynı şekilde α-glukan %10 keçiboynuzu posası içeren örneklerde (%10.71) bulundu. β-glukan ise T. versicolor CCBAS1399 kültürü ile inoküle edilen %3 keçiboynuzu posası ortamında (%9.15) olarak bulundu. Proteine bakıldığında ise T. versicolor CCBAS1399 kültürü %3 keçiboynuzu posası içeren kuru örneklerde en yüksek (%10.58) saptandı. Kül ise T. versicolor CCBAS614 kültürü ile %10 keçiboynuzu posası kuru örneklerde (%10.83), diğer suş aynı şekilde T. versicolor CCBAS1399 kültürü ile %10 keçiboynuzu kuru örneklerinde (%10.90) bulundu. Her iki suşta kül bakımında istatistiksel fark yoktur. Son olarak diyet lif bakımından T. versicolor CCBAS614 suşunda (%37.76) ve T. versicolor CCBAS1399 kültüründe (%37.21) bulundu. Her iki suşta diyet lif bakımında istatistiksel fark olmadığı görüldü. T.versicolor CCBAS614 suşu ile %10 keçiboynuzu posası içeren fermantasyon ortamı ile gerçekleştirilen fermantasyonda lakkaz enzimi, toplam glukan, α-glukan miktarında artış meydana gelmiştir. T. versicolor CCBAS1399 ile %3 keçiboynuzu fermantasyonu ise protein ve β-glukan miktarında artış sağlandı.