Türk basını’na göre 1929-1930 dünya ekonomik buhranı’nın Türkiye üzerindeki siyasi ve iktisadi etkileri

Abstract

Cumhuriyetin ilanı sonrası Türkiye‟de, Osmanlı‟dan kalan eski ve işlevini yerine getiremeyen kurumların yerine yeni, çağın gereklerine uygun kurumlar oluşturulmak istenmişti. Bunlar kısıtlı imkânlarla gerçekleştirmişti. Ülke bir dünya savaşı bir de kurtuluş savaşı vermiş olması sebebiyle hem maddi hem de manevi açıdan zor durumda bulunmaktaydı. Buna rağmen eldeki bütün imkânlar seferber edilerek toplumun kalkındırılmasına çalışılmıştı. Türkiye‟de yaşanan bu durumlarla birlikte 1929 yılın sonlarına gelindiğinde Amerika‟da başlayan ve bütün dünyayı etkileyen bir buhran meydana gelmişti. Ekonomik Buhran ilk çıktığı anda Türkiye‟de etkisi tam hissedilememişti. Türkiye‟de ekonomik buhran daha çok gümrük politikası doğrultusunda yaşanan bir durum olarak algılanmıştı. Gümrük vergilerinin yükseleceği umuduyla yapılan ithalat, ülkede yığılmaya yol açmıştır. Bu yığılma, ithal edilen ürünlerin yüksek fiyattan satılması beklentilerinin aksine, piyasada ürünlerin fiyatlarını daha aşağıya çekmiştir. Bu da piyasada Türk parası üzerinde olumsuz bir etki yaratmaya başlamıştır. Her iki durum birleşince Türkiye‟de buhranın yaşanılması kaçınılmaz hale gelmiştir. Ayrıca buhran, başladığı andan itibaren Türkiye‟de gazetelerde ele alınmaya başlanmıştır. Öte yandan buhranın etkilerini ortadan kaldırmaya yönelik olarak hükümet bazı önlemler almaya çalışmıştır. Borçların yarattığı anlaşmalar nedeniyle eli kolu bağlanan Türkiye, bu olumsuz durumları uzmanların desteğini alarak düzeltmeye çalışılmıştır. Türkiye‟de hükümetin yeterince denetlenmemesi sonucunda buhranın etkilerinin azaltılamadığı fikri ortaya çıkınca siyasi bir fırka kurulmasına karar verilmiş ve Serbest Cumhuriyet Fırkası kurulmuştur. Kısa süren serüveninde buhrana çare olamamış ve siyasi alanda ülke içerisinde yaşanan olumsuz durumlar ortaya çıkınca kendisini feshetmiştir. Dolayısıyla Türkiye, tek partili hayata kaldığı yerden devam etmek zorunda kalmıştır. 1930 yılı içerisinde Dünya Ekonomik Buhranının getirdiği iktisadi sıkıntılar sebebiyle dış borçlar konusunda bir ertelemeye gidilmek istenilmiş fakat bu ilk etapta mümkün olmamıştır. Türk Basını, gündemdeki gelişmeleri yakından takip ederek gazete sütunlarında kaleme almaya çalışmıştır.