Abstract:
Hamamböcekleri bakteriler, virüsler, mantarlar vb. birçok hastalık etmeninin mekanik vektörüdür. Bu böceklerle mücadele için her yıl tonlarca insektisit kullanılmaktadır. Yanlış mücadele yöntemleri ve insektisitlerin bilinçsiz kullanılması hamamböceklerinde dirence neden olmuştur. Bu tez çalışmasında, Antalya ilinin farklı bölgelerinden toplanan Alman (Blattella germanica L.) ve Amerikan hamamböceklerinde (Periplaneta americana L.), sentetik piretroit grubundan deltamethrin, permethrin, alpha-cypermethrin ve lambda-cyhalothrin aktif maddelerine karşı direnç seviyeleri belirlenmiştir. Direnç testleri, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından önerilen standart cam kavanoz satıh yöntemi ile gerçekleştirilmiştir. Hamamböceklerinin ikinci ve üçüncü evre nimfleri bir saat süre ile test kimyasallarına maruz bırakılmış ve bir saat sonundaki düşüş (knock-down) oranları, LD50 değerleri, direnç katsayıları ve direnç seviyeleri hesaplanmıştır. Elde edilen sonuçlara göre, test edilen kimyasallar DSÖ tarafından önerilen dozlarda Amerikan hamamböceğine çok yüksek toksik olup %≥95 ölüm meydana gelmiştir. Tüm popülasyonların direnç katsayıları 1 ile 2 kat arasında bulunmuştur, bu nedenle popülasyonların tamamı direnç seviyeleri açısından direnç yok, çok düşük direnç veya düşük direnç kategorisine girmektedir. Alman hamamböceklerinde, test edilen kimyasalların DSÖ tarafından önerilen dozları genel olarak değerlendirildiğinde hassas popülasyon üzerinde çok toksik (≥%96,7 ölüm) olmasına rağmen araziden toplanan popülasyonlarda toksik etki oldukça düşüktür (%0 ile 80 arası ölüm). Direnç katsayısına göre değerlendirme yapıldığında permethrin ve lambda-cyhalothrin aktif maddelerinin Güllük popülasyonu hariç, popülasyonların tamamında yüksek direnç görülmüştür. Sonuç olarak, geçmişte kimyasal insektisitlerin bilinçsiz kullanılması ve ayrıca sentetik piretroitlerin uzun süredir kullanılmasının Alman hamamböceklerinde yüksek dirence yol açabileceği düşünülmektedir. Hali hazırda, test edilen sentetik piretroit aktif maddelere karşı Amerikan hamamböceklerinde direnç tespit edilmemiştir. Aktif maddelere karşı direncin önlenmesi için entegre mücadele yaklaşımı ön plana çıkarılmalı ve kimyasal mücadele en düşük seviyede tutulmalıdır.
