İncirde (Ficıs carica L.) erkek ve dişi genotipler arasındaki genetik çeşitliliğin belirlenmesi ve erkek/dişi bireylere özgü moleküler markır geliştirme

Abstract

İncir (Ficus carica L.) insanlık tarihi boyunca önemli bir besin kaynağı olmuştur, hem kuru hem de taze olarak tüketimi yapılan meyvelerden birisidir. Türkiye incir üretiminde önemli bir yere sahiptir fakat üstün nitelikli incir çeşitlerine ihtiyaç duyulmaktadır. Yeni incir çeşitleri geliştirmek için yürütülen ıslah çalışmalarında moleküler markırların kullanılması ıslah programının daha hızlı ve etkili ilerlemesine yardımcı olacaktır. Odunsu bitkilerde uzun süren gençlik kısırlığı nedeniyle moleküler markır tespiti ıslah çalışmaları için tek yıllık bitkilerden daha da önemlidir. Ülkemizde meyve türleri gen kaynaklarının tanımlanması ve önemli özellikler için belirteçlerin geliştirilmesi çalışmaları sınırlı sayıdadır. Yapılan bu çalışmada 32 erkek, 32 dişi toplam 64 birey arasındaki genetik çeşitlilik AFLP ve SSR markır sistemleri kullanılarak belirlenmiştir. Çalışmada 42 SSR primer çifti ile elde edilen toplam 138 banttan 113'ü polimorfik bulunmuş ve polimorfizm oranı % 81 olarak hesaplanmıştır, 10 AFLP primer kombinasyonundan ise toplam 905 banttan 374'ü polimorfik olarak elde edilmiştir ve polimorfizm oranı % 41'dir. AFLP ve SSR analizleriyle elde edilen verilerle ayrı ayrı benzerlik indeksleri ve dendogram oluşturulmuş ayrıca AFLP ve SSR verileri birleştirilerek analizler tekrar edilmiştir. AFLP ve SSR analizleri arasındaki korelasyon mantel testine tabi tutulduğunda kabul edilebilir bir sonuç (r=0.58) elde edilmiştir. Dişi ve erkek genotipler arasında polimorfik bantlar veren umut var primerler tespit edilse de cinsiyet ayırımını tam olarak yapabilen bir markır bulunamamıştır. İncirde cinsiyet ayırımı için yakın zamanda geliştirilen CAPS markırı (Mori vd. 2017) ile erkek ve dişi genotipler taranarak markırın farklı genetik kaynaklardaki güvenilirliği hem cinsiyeti önceden bilinen koleksiyondan alınan genotiplerde hem de Bursa Siyahı x Ak İlek melezlemesi sonucu elde edilen F1 popülasyonunda test edilmiştir.