Kıyı alanlarında turizm odaklı mekansal dönüşüm: Antalya Kemerağzı-Kundu örneği

Abstract

Çalışmanın konusu kamusal nitelikteki kıyı alanları ve arazilerinin küresel neoliberal ekonomi koşullarında, mekânsal dönüşümü sağlamak üzere sermaye lehine nasıl kullanılabilir hale getirildiği ve bu toprakların dönüşümünün hangi araçlar eliyle, nasıl gerçekleştiği ile ilgilidir. Araştırmanın birincil amacı, Antalya'da Kemerağzı-Kundu Bölgesi'nde mekânın dönüşümünün, planlama, turizmi teşvik ve bütünleşik kıyı alanları yönetimi (BKAY) bağlamında değerlendirilmesidir. Araştırmanın ikincil amacı ise, Antalya'da turizmin gelişimi sürecinde kentsel ve kamusal toprakların devlet aracılığıyla sermayenin kullanımına sunulması sürecini, bu dönüşümü kolaylaştıran araçların ortaya konulması ve bu araçlar arasında bütünleşik kıyı alanları planlamasının da işlev kazanmasını ekonomi politik çerçevesinde açıklamak, bu sürecin yarattığı olumsuzlukları ortaya koymak, çözüm önerileri geliştirmeye çalışmaktır. Araştırma iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, mekânın dönüşümü, kentsel toprak, sit alanı, mekân, rant, meta/metalaşma, kamu yararı, mülkiyet aktarımı, tahsisler, kayırmacılık ve spekülasyon, planlama, turizmi teşvik, kıyı ve bütünleşik kıyı alanları yönetimi kavramsal ve kuramsal çerçevede incelenmiştir. Mekânın dönüşümünün kentsel toprak ve rant ilişkisi çerçevesinde irdelenmesi, devletin ve sermayenin bu dönüşümdeki rol ve işlevleri, kullandıkları ortak araçlar, ilgili sorunlar ve mevzuat ele alınmıştır. Araştırmanın ikinci bölümünde Antalya Kemerağzı-Kundu Bölgesi ile ilgili olarak, bölgenin doğal özellikleri, imar planları, arazi ve bitki örtüsü kaybı, kıyı ve doğal sit alanı ile ilgili değişimler, birinci bölümde ele alınan kentsel planlama, tahsisler, büyük projeler ve bütünleşik kıyı alanları yönetimi konularıyla paralel biçimde değerlendirilmiştir. Araştırma kapsamında; yüz yüze görüşme, istatistiki veriler, planlar, arazi görüntüleri, tahsisler, mahkeme kararları, hava fotoğrafları ile veri toplanmıştır. Araştırma alanında yer alan arazilerin; ekolojik ve tarımsal niteliklerini kaybederek yerleşim ve turizm amaçlı kullanılabilir hale getirilmiş olduğu gözlemlenmektedir. Geçmişten bugüne merkezi yönetimin turizm teşvik uygulamaları ve bütünleşik kıyı yönetimi gibi araçlarla bu dönüşüm sürecinin desteklenmekte olduğu ve hızlandırıldığı; tarımsal arazilerin azaldığı, kıyı alanlarının mekânsal dönüşüm sonucu kamusal niteliklerini kaybettiği ve sermaye lehine kâr amaçlı kullanılabilir hale getirildiği bulgulanmıştır. Bunların yanında bölgede yer alan kıyı alanları, tarım topraklarının ve orman arazilerinin, rant yönlü taleplerden olumsuz etkilendiği ve bölgenin; yerel yönetimler tarafından yapılan imar değişikliklerinden dolayı doğal zenginliklerini kaybettiği gözlemlenmiştir.