Refik Halid Karay’ın romanlarında İstanbul’un sosyal yaşamı

Abstract

II. Meşrutiyet ve Cumhuriyet dönemi edebiyatının önemli yazarlarından biri olan Refik Halit Karay; gazete-dergi yazıları, roman, hikâye, tiyatro ve anılarında yaşadığı toplumun nabzını tutmayı başarmıştır. Döneminin önemli siyasi-toplumsal olayları Karay'ın romanlarında yankısını bulmuştur. Karay'ın romanlarında, fiziksel ve sosyal bir mekân olarak ele alınan İstanbul, ayrı bir öneme sahiptir. Mekân olarak ağırlıkla İstanbul'un seçildiği romanlarda, şehrin özellikle Meşrutiyetten 1960'lı yıllara kadar olan görünüm ve değişimine yer verilmiştir. Modernleşme ile birlikte İstanbul'un semtlerinin kazandığı yeni kimlikler üzerinde durulmuştur. Karay, romanlarına yansıttığı İstanbul'u, kentin geçmişteki hali ile karşılaştırmaktadır. Bu tez kapsamında Refik Halit Karay'ın ağırlıklı olarak İstanbul'da geçen, İstanbul'u ve onun sosyal yaşamını öncelediği romanları incelenmiştir. Tezde, yazarın romanlarına yansıyan sosyal, tarihi ve siyasi olaylar tespit edilmiş; bu olaylar, eserlerdeki tipler ve güncel olaylarla da birleştirilerek ayrı ayrı işlenmiştir. Ayrıca, romanlarda yer alan İstanbul semtleri temsil ettiği toplumsal zihniyete bağlı kalınarak ele alınmıştır. İncelenen romanlarda Karay'ın toplumsal değişimin merkezi kabul edilebilecek İstanbul'u semtleri, insanları, eğlence hayatı, ulaşım ve haberleşme araçları ile bir bütün olarak ele aldığı ve onun sosyal yaşamına da bütün bu dinamikleri hesaba katarak yer verdiği görülmüştür.