Bitkisel peyzaj tasarımlarının değerlendirilmesinde estetik: Antalya Konyaaltı Bölgesi

Abstract

Çevreye ilişkin estetik tercihlerle ilgili olarak bugüne kadar birçok araştırma yapılmıştır. Bu araştırmalarda doğal ortamların, insan yapısı kentsel ortamlara göre daha çok tercih edildiği ortaya konulmuştur. Ancak, bu doğal ortamlardaki bitkilerin kullanıcılar tarafından tercih edilmesi konusuna değinen çok az araştırma vardır. Bunun yanında bitkisel tasarımda estetik konusuna değinen çalışmaların sayısı da bir hayli az sayıdadır. Bu yüzden bu çalışmada peyzaj tasarımlarının önemli bir unsuru olan bitkisel tasarımda estetik konusu özelinde karma yöntem kullanılarak peyzaj tasarımında estetiğin yeri tartışılmaya çalışılmıştır. Çalışma kapsamında kullanıcı ve peyzaj mimarlarının bitkisel tasarımlara ilişkin tercihlerini saptamak amacıyla anket çalışması yürütülmüştür. Bu bağlamda 400 kullanıcı anketi ve 51 Peyzaj mimarı anketi gerçekleştirilmiştir. Bulgular değerlendirildiğinde, yapılan regresyon analizleri göstermiştir ki, peyzaj mimarlarının bitkisel tasarım hakkında tercihlerini en çok etkileyen bitkisel tasarım unsurları Vurgu, Denge ve Doğallıktır. Bunun yanında kullanıcıların bitkisel tasarım hakkında tercihlerini en çok etkileyen bitkisel tasarım unsurları ise Vurgu ve Dengedir. Ayrıca tercihler verileri üzerinde faktör analizi gerçekleştirilmiştir. Peyzaj mimarlarının 33 fotoğrafı 9 faktör yapısı altında değerlendirdiği, kullanıcıların ise 32 fotoğrafı 7 faktör yapısı altında değerlendirdiği ortaya çıkmıştır. Her ne kadar Peyzaj Mimarları ile Kullanıcıların fotoğraflara ilişkin tercihlerinin ortalama puanları arasında bir korelasyon olsa da, yapılan t-testi bu iki grubun puanları arasında anlamlı bir farkın olduğunu ortaya çıkarmıştır. Buna ek olarak aradaki korelasyona rağmen faktör yapılarının bileşenlerinin farklılığı, kullanıcı ile peyzaj mimarlarının bitkisel tasarımları değerlendirirken farklı yaklaştıklarını göstermektedir. Bu bulguların sonuçlarını tartışmak amacıyla karma yöntem bağlamında bir nitel araştırma da gerçekleştirilmiştir. Bu nitel araştırmada daha önce peyzaj mimarları anketlerine katılan 20 kişi ile sözlü görüşmeler yapılmış ve en çok beğenilen 5 görselin nedenleri sorgulanmıştır. Peyzaj mimarları kullanıcıların en çok beğendiği görseli bitki hastalıkları nedeniyle daha az beğenmektedir. Peyzaj mimarlarının en çok beğendiği görsel ise soliter, gölge sağlayan ve formunu bulmuş olan bir bitkiyi yansıttığı için beğenildiği saptanmıştır. Bunun yanında görüşülen peyzaj mimarlarının çoğu faktör analizinde çıkan gruplamaların birbirinden farklı olduğunu belirtmiş ve çoğunluğu kendilerine en yakın gruplama olarak peyzaj mimarı gruplamalarının olduğunu belirtmiştir. Çalışmanın, karma yönteme yeni bir kullanım alanı sağlaması bakımından ve faktör analizinin gruplar arasındaki derin farkı yansıtması açısından Çevre estetiği disiplinine özgün katkı koyduğu düşünülmektedir.