Yerel, yabani ve ticari kabakgillerde külleme hastalık etmenleri, podosphaera xanthii (=Saphaerothheca fuliginea pollachi) ve Golovinomyces cichoracearum (=Erysiphe cichoracearum D.C)’nin belirlenmesi, tanılanması ve bu patojenlere karşı dayanıklı genotiplerin araştırılması

Abstract

Kabakgiller Türkiye'de ve Dünya'da çok miktarda üretilen önemli bir sebze grubu olup üretimi sınırlayan hastalıklar bulunmaktadır. Külleme hastalıkları üretimde ekonomik kayıplara neden olan hastalıkların başında gelmektedir. Obligat patojen olan kabakgil külleme etmenleri; Podosphaera xanthii ve Golovinomyces cichoracearum türlerine karşı dayanıklı kabakgiller bilinmemektedir. Bu çalışmanın amacı Batı Akdeniz ile Doğu Akdeniz arasında yetişen yerel, yabani ve ticari su kabağı, acur, kavun, karpuz, hıyar, sakız kabağı, bal kabağı gibi çeşitli kabakgillerin genetik dayanıklılığını ortaya koymaktır. Çalışmada kabakgillerde ekonomik olarak verim kaybına neden olan, külleme hastalık etmenleri Podosphaera xanthii ve Golovinomyces cichoracearum türleri hassas hıyar çeşidi (Baccara) üzerinde kültüre alınmıştır. Kültüre alınan külleme izolatları bu kabakgillere hava akımı olmayan bir alanda inokule edilerek patojenisite testleri uygulanmıştır. Saf olarak kültüre alınan külleme etmeni üzerinde yapılan morfolojik ve mikroskobik çalışmalar sonucunda patojenin Podosphaera xanthii olduğu bulunmuştur. Bu hastalık etmeni külleme patojeniyle gerçekleştirilen moleküler analizler sonucunda patojenin %99 oranında Podosphaera xanthii olduğu kanıtlanmıştır. Hastalık etmeni P. xanthi ile inokule edilen toplam 34 yerel, yabani ve ticari kabakgil çeşidi inokulasyondan sonraki ilk 3 gün boyunca mikroskopta trypan blue, diamino benzidine ve 3,3'-dihexyloxacarbocynin iodide (DiOC6) boyama yöntemleriyle incelenmiştir. Sonraki 7., 14. ve 21.günlerde bitkiler üzerindeki hastalık gelişimleri skorlanarak dayanıklı ve hassas kabakgiller bulunmuştur. Yapılan patojeniste testleri sonucunda VT18, Meltem F1, Poyraz F1 ve 348 ticari hıyar çeşitleri ile Adana kabak, Kaledran hıyar 1 ve Kaledran hıyar 2 yerel çeşitleri en dayanıklı kabakgiller olarak bulunmuştur. Çalışmada Kaledran kavun 2 yerel çeşidi P. xanthii'ye karşı en hassas bitki olarak bulunmuştur. Çalışmalarda, külleme etmeni P. xanthii'ye karşı dayanıklı olarak bulunan yerel, yabani ve ticari genotipler gelecekte yapılacak çalışmalar için dayanıklılık kaynağı olarak kullanılabilecektir. Hali hazırda külleme hastalıklarına karşı dayanıklı kabakgil bitkilerinin olmayışı hastalıkların kontrolünde çok miktarda kimyasal kullanımına neden olmaktadır.