DORYSTOECHAS HASTATA BOİSS. & HELDR. EX BENTHAM türünün peyzaj genetiği kapsamında değerlendirilmesi ve çoğaltım olanaklarının belirlenmesi

Abstract

Peyzaj genetiği, peyzaj özellikleri ile doğal ya da yapay unsurlarca değişen gen akışı, genetik sürüklenme ve seleksiyon gibi mikro evrimsel süreçler arasındaki etkileşimler hakkında bilgi sağlar ve peyzaj ekolojisi verisi ile türe ait popülasyon genetiği arasında ilişki kurulmasını kapsar. Bu projenin amacı; relikt endemik Dorystoechas hastata Boiss. & Heldr. ex Bentham türüne ait popülasyonların genetik yapılarındaki DNA farklılıklarını araştırmak ve peyzaj yapısıyla şekillenmiş olan habitat bağlantısallığının türün genetik yapısındaki varyasyona etkilerini ortaya koymaktır. Böylelikle bu türün etkin koruma stratejisinin belirlenmesi hedeflenmiş ve peyzaj planlanma ve koruma çalışmalarında peyzaj genetiğinin entegre edilmesi planlanmıştır. Bu çalışma ile D. hastata türünün doğal yayılış gösterdiği Antalya ili Kemer-Kumluca-Korkuteli ilçelerinde bulunan alanlardan çeşitliliği temsil edecek şekilde belirlenen 16 popülasyondan toplam 56 genotip çalışılmıştır. Alana ait uydu görüntüsü yardımıyla seçilen popülasyonlar arasındaki peyzaj unsurları (ArcGIS 10.1 yazılımı) belirlenerek habitat bağlantısallığı (CONEFOR 2.6 yazılımı) ortaya konmuştur. Seçilen popülasyonlara ait bireylerden morfolojik ve ekolojik karakterlere ilişkin ölçümler yapılmıştır. Genetik yapının belirlenmesi için ise genotiplere ait yaprak örnekleri alınmıştır. Bu amaçla belirlenen genotiplerden toplam 56 (16 lokasyon x 3-5 genotip) genotipe ait DNA izole edilmiş ve genotipler arası farklılıklar SRAP (Sequence Related Amplified Polymorphism) ve iPBS (interpprimer binding sites) moleküler markırları belirlenmiştir. Genetik yapı ve morfolojik karakterler açısından varyasyonun derecesi (Temel Bileşenler Analizi; Principle Component Analizi) belirlenmiştir. Popülasyon genetiği verileri POPGENE bilgisayar paket programı kullanılarak hesaplanmıştır. İkişerli FST ve AMOVA değerlerinin hesaplanmasında ise ARLEQUIN software 3.1 kullanılmıştır. Habitat bağlantısallığı verileri genetik yapı ile regresyon istatistik testi ile ilişkilendirilmiştir. D. hastata Lamiaceae familyası içinde deniz seviyesinden, 1855 m. yüksekliğe kadar yayılış gösteren tek türdür. Tür rakım, bakı, toprak koşulları (pH, besin elementleri, organik madde vb.) bakımından geniş adaptasyona sahiptir. Toplam 357 adet markır elde edilmiştir. Tür geniş bir morfolojik ve genetik varyasyon göstermiştir. Toplam genetik çeşitliliğin %51'inin popülasyonlar arasında, %49'unun ise populasyonlar içinde olduğu belirlenmiştir. Popülasyonlar arası habitat bağlantısallığı arttıkça genetik farklılaşma azalmıştır. Tür çoğaltım teknikleri açısından Mart ayında alınan yarı-odun çeliklerle herhangi bir köklenme hormonuna ihtiyaç duymadan köklenmektedir. Tohumların çimlenme özellikleri değerlendirildiğinde ise soğuk katlama ön uygulamasının rakıma bağlı olarak çimlenmeyi arttırdığı belirlenmiş olup tohum canlılık testi yapılarak, farklı ön işlemler denenerek daha kapsamlı çimlenme denemelerinin yürütülmesi önerilmektedir.