Bazı arpa (Hordeum vulgare L.) köy çeşilerinin besin elementi içeriklerinin karşılaştırılması

Abstract

Bu çalışma, ICARDA'dan temin edilen Türkiye'nin Akdeniz ve Ege Bölgelerine ait 26 adet yerel arpa çeşidi ile Türkiye'de yetiştirilen 2 adet tescilli arpa çeşidinin (Bülbül 89 ve Akhisar 98) makro ve mikro bitki besin elementleri içerikleri ile protein oranlarının belirlenmesi ve arpa çeşitleri arasındaki farklılıkları ortaya koymak amacıyla yapılmıştır. Her bir çeşitten yaprak ve dane örnekleri alınmıştır. Yaprak ve dane örneklerinde azot (N), fosfor (P), potasyum (K), kalsiyum (Ca), magnezyum (Mg), demir (Fe), mangan (Mn), çinko (Zn) ve bakır (Cu) analizleri ile dane örneklerinde ayrıca ham protein tayini yapılmıştır. Yerel arpa çeşitleri makro element içerikleri bakımından değerlendirildiğinde; N içeriklerinin % 2.02-3.78 arasında değişim gösterdiği ve çoğunluğunun yeterli düzeyde olduğu belirlenmiştir. Çeşitlerin yaprak örneklerinin genel olarak yeterli düzeyde P içerdiği, P içeriklerinin % 0.19- 0.35 arasında değişim gösterdiği saptanmıştır. K bakımından çeşitler değerlendirildiğinde; yaprak örneklerinin % 46.4'ünün noksan ve % 53.6'sının ise yeterli düzeyde K içerdiği, yaprak örneklerinin K içeriklerinin % 0.81-2.40 arasında değiştiği belirlenmiştir. Çeşitlerin yaprak örneklerinin Ca içeriklerinin % 0.9-1.7 arasında değişim gösterdiği, büyük çoğunluğunun Ca ile iyi beslendiği anlaşılmaktadır. Arpa çeşitlerinin yaprak örneklerinin Mg içeriklerinin % 0.17-0.36 arasında değişim gösterdiği, çeşitlerin hepsinin Mg bakımından yeterli sınıfta yer aldığı saptanmıştır. Referans çeşitleri olan Bülbül 89 ve Akhisar 98 arpa çeşitlerinin makro element içeriklerinin ise sırasıyla toplam N için % 3.12 ve 2.58, P için % 0.19 ve 0.13, K için % 0.91 ve 0.45 ve Ca için % 1.0 ve 1.6 olduğu saptanmıştır. Bülbül 89 ve Akhisar 98 arpa çeşitlerinin Mg içeriklerinin ise iki çeşitte de % 0.25 olduğu belirlenmiştir. Yerel arpa çeşitleri mikro element konsantrasyonları bakımından değerlendirildiğinde ise; yerel arpa çeşitlerinin yaprak örneklerinin Fe, Mn ve Cu bakımından yeterli sınırlar içerinde yer aldığı ve sırasıyla 70.5-192.9 mg/kg, 35.5-169.5 mg/kg ve 4.3-26.9 mg/kg arasında değişim gösterdikleri tespit edilmiştir. Yaprak örneklerinin % 64.3'ünün noksan ve % 35.7'sinin ise yeterli düzeyde Zn içerdiği, 6.0-21.8 mg/kg arasında değiştiği belirlenmiştir. Bülbül 89 ve Akhisar 98 tescilli arpa çeşitlerinin yaprak örneklerinin Fe içeriklerinin sırasıyla 89.5-97.5 mg/kg, Mn içeriklerinin 43.0-84.2 mg/kg, Zn içeriklerinin 5.3-6.4 mg/kg ve Cu içeriklerinin ise 13.3-5.5 mg/kg arasında değişim gösterdiği tespit edilmiştir. Yapılan dane analizleri sonucunda çeşitlerin toplam N içerikleri % 1.65-2.54, protein içerikleri % 9.6-14.8, P içerikleri 3476-5993 mg/kg, K içerikleri 1156-6319 mg/kg, Ca içerikleri 725-1616 mg/kg ve Mg içerikleri bakımından ise 1368-2261 mg/kg arasında değişim gösterdiği saptanmıştır. Mikro element konsantrasyonları bakımından ise çeşitlerin Fe içerikleri 22.7-75.1 mg/kg, Mn içerikleri 12.0-22.1 mg/kg, Zn içerikleri 16.9-43.3 mg/kg ve Cu içerikleri bakımından ise 2.2-4.4 mg/kg arasında değişim gösterdiği belirlenmiştir. Bülbül 89 ve Akhisar 98 tescilli arpa çeşitlerinin danelerinin toplam N, P, Mg, Mn, Zn ve Cu içerikleri yerel arpa çeşitlerine benzer iken; Bülbül 89 çeşidinin K, Ca ve Fe içerikleri yerel çeşitlerden daha düşük belirlenmiştir. Akhisar 98 tescilli arpa çeşidinin K içeriği düşük, Ca ve Fe içeriği ise yerel çeşitlerden daha yüksek tespit edilmiştir. Sonuç olarak; Türkiye'ye özgü yerel arpa çeşitlerinin araştırıldığı bir yıllık bu çalışmanın sonuçlarına göre; yerel arpa çeşitlerinin yaprak ve danelerinin makro ve mikro bitki besin element içeriklerinin tescilli çeşitlerle kıyaslandığında daha zengin olduğu sonucuna varılmıştır.