Yüksek toprak sıcaklıklarına farklı sürelerde maruz bırakılan Mi-1 geni taşıyan domates bitkilerinin Meloidogyne incognita’ya tepkileri

Abstract

Domates, dünyada yetiştiriciliği yapılan en önemli sebzelerden birisidir. Kök-ur nematodları domatesin ekonomik olarak önemli bir zararlısıdır. Kök-ur nematodlarına karşı dayanıklı çeşitlerin kullanılması en etkili mücadele yöntemidir. Domateste kök ur nematodlarına karşı dayanıklılık Mi-1 geni tarafından sağlanmakta olup, Meloidogyne incognita, M. javanica ve M. arenaria türlerine karşı etkilidir. Fakat Mi-1 geni tarafından sağlanan dayanıklılık virülent kök-ur nematod popülasyonlarına karşı etkisiz olmakta ve yüksek toprak sıcaklığında kırılmaktadır. Yüksek toprak sıcaklığında Mi-1 geninin performansı ve dayanıklılığın kırılma süresi hakkında farklı bilgiler bulunmaktadır. Bu çalışmada, 25°C, 28°C, 30°C ve 32°C olmak üzere 4 farklı toprak sıcaklığına 6, 12, 24, 48, 120 ve 168 saat sürelerle maruz bırakılan hassas (mimi), heterozigot dayanıklı (Mimi) ve homozigot dayanıklı (MiMi) domates çeşitlerinin M. incognita'ya tepkileri incelenmiştir. Denemelerde domates bitkileri 4 gerçek yapraklı dönemde iken her biri 1000 adet M. incognita J2 ile inokulasyon yapılmıştır. Bitkiler M. incognita'yla iki farklı durumda inokule edilmiştir. İlk denemede bitkiler ayrı ayrı 4 farklı toprak sıcaklığına, belirtilen farklı sürelerde maruz bırakılmıştır. Daha sonra bitkiler toprak sıcaklığı 25°C'ye ayarlanmış olan diğer kabine alınmıştır. Toprak sıcaklığı 25°C'ye olduğunda, bitkiler M. incognita ile inokule edilmiştir. Bu deneme sonucunda testlenen tüm sıcaklıklarda domates çeşitlerinin dayanıklılığı kırılmamıştır. İkinci denemede, bitkiler belirtilen toprak sıcaklılarında 6, 12, 24, 48, 120 ve 168 saat boyunca ayrı ayrı tutulmuştur. Toprak sıcaklıkları 25°C, 28°C, 30°C ve 32°C ulaştığında M. incognita ile inokule edilmiştir. Belirtilen farklı toprak sıcaklıklarında ve sürelerde tutulan bitkiler daha sonra toprak sıcaklığı 25°C olacak şekilde ayarlanmış kabine alınmıştır. 30°C toprak sıcaklığında 120 ve 168 saat tutulan dayanıklı bitkilerde ur sayısı, yumurta kümesi sayısı ve larva sayısı (J2 sayısı/100 g toprak) biraz artmıştır. Fakat Pf/Pi değeri 1'in altında bulunmuştur. M. incognita ile inokulasyondan sonra 32°C toprak sıcaklığında 6 ve 12 saat tutulan bitkilerin köklerinde oluşan yumurta kümesi sayılarında herhangi bir değişiklik olmamıştır. Ancak 32°C toprak sıcaklığında 24 saat tutulan dayanıklı domates bitkilerin köklerindeki yumurta kümesi ve gal sayılarında istatistikî olarak önemli bir artış görülmüştür. 32°C toprak sıcaklığında 48 saat tutulan bitkilerin köklerinde yumurta kümesi sayısı, ur sayısı ve larva sayısı (J2 sayısı/100 g toprak) 24 saat tutulanlardan daha fazla artmıştır. Heterozigot dayanıklı bitkilerin 32°C toprak sıcaklığında 48 saat ve daha fazla tutulmasında Pf/Pi değeri 1'den büyük çıkmıştır. Buna karşın homozigot dayanıklı bitkilerde ise 32°C toprak sıcaklığında 120 ve 168 saat tutulmasında Pf/Pi değeri 1'den büyük çıkmıştır. Bu çalışma 32°C toprak sıcaklığında 48 saat ve daha fazla tutulan bitkilerde dayanıklılığın kırıldığını göstermiştir. Bu bulgular, toprak sıcaklığının 32°C'ye ulaştığı üretim alanlarında, Mi-1 geni taşıyan dayanıklı domates çeşitlerinin daha etkin kullanılmasına imkân verebilecektir.