Abstract:
Osmanlı Devleti'nin çok uzun süre başat güç olarak varlığını devam etirmesinde hiç kuşkusuz askerî gücünün yanı sıra sağlam bir merkezi sisteminin de varlığı yadsınamaz bir gerçektir. Bu sistemin bel kemiğini oluşturan unsurlardan bir tanesi de Mühimme Defterleridir. Mühimme Defterleri, Divân-ı Hümâyûn'da alınan kararların sûretlerinin kaydedildiği defterler olarak adlandırılmaktadır. Oldukça geniş bir konu yelpazesine sahip olmaları nedeniyle Mühimme Defterleri birinci elden kaynak niteliğindedir. Tez çalışmamızın konusunu 248 numaralı Mühimme Defteri'nin 145-297. sayfaları arasındaki bölüm oluşturmaktadır. Genel itibariyle hicrî 1247-48 (miladi 1831-32), tarihleri arasındaki dönemi içeren çalışma inceleme, metin ve indeks bölümlerinden oluşmaktadır. İnceleme bölümünde, Mühimme Defteri'nin şekil ve içerik yönünden değerlendirilmesi yapılmış, ayrıca konularına göre hükümler tasnif edilmiştir. Metin bölümünde ise, hükümlerin transkripsiyonu ile birlikte özetleri yapılmıştır. Son olarak araştırma yapanların, tez çalışmasından daha kolay istifade edebilmesi için indeks bölümü çalışmanın sonuna eklenmiştir. Teze konu olan Mühimme Defteri incelendiğinde II. Mahmut'un son dönemlerine tekabül eden; anlaşmazlıklar, Mehmet Ali Pâşâ ile yaşanan sorunlar, âyânların gayr-i nizami davranışları ve en çok da yaşanan ekonomik sıkıntıların giderilmesi husûsunda vergi toplama konularını içermektedir. Bu konuda yapılacak çalışmalara bir nebze de olsa katkı sağlamak tezin amaçları arasındadır.
