Roma ve Türk hukuknda vekalet sözleşmesi

Abstract

Roma Hukuku'nda vekâlet sözleşmesi mandatum olarak adlandırılır. Mandatum (vekâlet sözleşmesi), vekilin, vekâlet verence kendine verilen, vekâlet verene veya üçüncü bir kişiye ait bir işi karşılıksız bir şekilde ifa etmeyi yükümlendiği rızai bir sözleşme türüdür. Türk Hukuku'nda vekâlet sözleşmesi ise, Türk Borçlar Kanunu'nun "vekâlet ilişkileri" isimli 9. Bölümünün Birinci ayırımında düzenlemiştir. Türk Borçlar Kanunu m. 502/1'e göre "Vekâlet sözleşmesi, vekilin vekâlet verenin bir işini görmeyi veya işlemini yapmayı üstlendiği sözleşmedir." Vekâlet sözleşmesinde de diğer sözleşmelerde olduğu gibi iki taraf vardır. Taraflardan biri vekâlet veren diğeri ise, vekil olarak adlandırılır. Vekâlet verenin Roma Hukuku'ndaki karşılığı mandator/mandans, vekilin ise mandatarius olarak isimlendirilir. Vekâlet sözleşmesinden doğan davalar, Roma Hukuku'nda "actio mandati" olarak ifade edilirlerdi. Burada vekâlet verenin açacağı dava "actio mandati directa", vekilin açacağı dava ise "actio mandati contraria" dır. Vekâlet sözleşmesinin sona ermesi, Türk Borçlar Kanunu m. 512-514'te düzenlenmiştir. Bu maddelerde sözleşmenin sona erme şartlarından biri, tek taraflı olarak vekil veya vekâlet verenden birinin sözleşmeyi feshetmesi iken; diğeri, taraflardan birinin ölümü veya iflası neticesinde vekâlet sözleşmesinin sona ermesidir.