Stenotaphrum secundatum (Walt.) Kuntze türünde gama ışınlaması yöntemiyle çim kalitesinin iyileştirilmesi

Abstract

Yengeç çimi (Stenotaphrum secundatum (Walt.) Kuntze) çok iyi gölge toleransı ve düşük bakım ihtiyacı nedeniyle Amerika'da ağaçların yoğun olarak bulunduğu kamu veya ev bahçelerinde yaygın olarak kullanılan sıcak iklim çim türüdür. Ancak kaba yapısı yeşil alanlarda çok daha yaygın kullanımını kısıtlamaktadır. Bu nedenle daha ince tekstürlü ve bodur yengeç çimi hatlarının geliştirilmesine ihtiyaç vardır. Gama ışını uygulaması çim bitkilerinde varyasyon oluşturmak amacıyla kullanılmaktadır. Bitkilerde mutasyon uygulaması sonucu en yaygın elde edilen mutant karakterin bodurluk olduğu bilinmektedir. Bu çalışma ile Türkiye'ye uzun yıllar önce getirilmiş, ancak orijini bilinmeyen kaba ('G') ve oldukça kaba ('M') gelişim gösteren iki farklı klonal yengeç çimi genotipinden fenotipik olarak daha ince tesktüre sahip ve bodur gelişim gösteren hatların elde edilmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla 'G' ve 'M' genotiplerinden hazırlanan stolon parçalarına 60 Co kaynağı kullanılarak sırasıyla 20, 40, 80, 120 ve 50, 100, 150, 300 Gy dozlarında gama ışını uygulaması yapılmıştır. Işınlanan stolon parçalarının % 50'sinin ölümüne neden olan LD50 değerleri 'G' ve 'M' genotipleri için sırasıyla 102.54 ve 94.96 Gy olarak belirlenmiştir. Gama ışını dozlarının artışıyla birlikte canlılık oranlarında azalma gözlenmiştir. Işınlanan toplam 4301 adet tek nod içeren stolon parçası içerisinden yapılan seleksiyonla kontrol bitkisine göre morfolojik olarak değişiklikler gösteren 15 adet mutant hat (% 0.35) belirlenmiştir. Seçilen mutant hatlarda kontrol gruplarına göre stolon sayısının % 65'e kadar azaldığı, stolonların % 36, yaprakların % 29, boğum aralıklarının % 33, ve kanopi yüksekliklerinin % 25'e kadar kısaldığı saptanmıştır. Sonuç olarak bu çalışma ile yengeç çiminde 'G' ve 'M' genotiplerinde gama ışını uygulamasıyla çeşitli morfolojik varyasyonlar gözlenmiştir. Bu çalışma ile mutasyon ıslahı ile ülkemizde peyzaj mimarlarının sıcak iklim bölgelerinde gölge alanların çimlendirilmesinde yokluğunu hissettikleri bir çim türünde yerli, kaliteli mutant hatlar geliştirebilmenin mümkün olduğu görülmüştür. Bundan sonra yapılacak araştırmayla bu çalışma ile geliştirilen ümit var mutant hatların arazi koşullarında kontrol bitkileri ve ticari çeşitlerle birlikte performanslarının test edilmesi önerilmektedir. Yabancı ticari çeşitlerin çim kalitesine eş değer/üstün mutant yengeç çimi hatlarının geliştirilmesi durumunda bu türün başta gölge/yarı gölge peyzaj alanları olmak üzere hedef bölgelerdeki kullanım alanı önemli ölçüde arttırılabilir.