Rumeli telgraf hatları (1854-1876)

Abstract

19.yy ortalarında icat edilen telgraf teknolojisinin, Dünya'da yarattığı etki, daha geç tarihli olsa da Osmanlı Devleti'nde de meydana gelmiştir. 1854 yılında, 1853-1856 Kırım Savaşı nedeniyle Rumeli'de ilk hatlar inşa edilmeye başlanmış, takip eden yıllarda Osmanlı Devleti Rumeli'deki hat sayısını hızla artırmaya başlamıştır. Yaklaşık on yıl zarfında Rumeli'nin büyük merkezlerinin tamamına yakını ile İstanbul arasında telgraf ile iletişim kurmak mümkün olmuştur. 1864 Vilayet Nizamnamesi'nden sonra vilayetler dahilindeki haberleşmeyi artırmak için projeler hazırlanmış, birçok kazaya da telgraf teknolojisi ulaştırılmıştır. Osmanlı Devleti'nin Rumeli topraklarında kurduğu telgraf hatları, sınır boylarında komşu ülkelerin hatları ile bağlanarak, İstanbul ile Avrupa başkantleri arasında da hızlı bir irtibat tesis etmiştir. Aynı hatlar, uluslararası telgraf haberleşmesinde Avrupa ile Asya kıtaları arasında transit telgraf teatisi hizmetinde de kullanılmıştır. Dahili ve uluslararası telgraf haberleşmesindeki bu konumu Rumeli telgraf hatlarının önemini kat kat artırmıştır. Yirmi yıl içerisinde sayıları hayli çoğalan Rumeli telgrafhaneleri ve bağlantıları güçlendirilerek oldukça geniş bir bölgeye yayılan Rumeli telgraf şebekesinin idaresi de başarıyla yönetilmiştir. Kurulan idari ve mali yönetim sistemi ile Osmanlı Telgraf İdaresi'nin otoritesi altında, taşra yöneticilerinin etkisinden uzak bir işletme gerçekleştirilmiştir. Rumeli hatlarının uluslararası kullanımından ötürü, Avusturya, Rusya, Napoli/İtalya ve Yunanistan ile ikili telgraf antlaşmaları imzalanırken, Uluslararası Telgraf Birliği'ne de dahil olan Osmanlı Devleti Rumeli telgraf hatlarının işletilmesinde, özel nizamnameler yanında uluslararası standartları da yürürlüğe koymuştur. Osmanlı Devleti ile Avrupa arasındaki siyasi, ekonomik ve kültürel ilişkilerin gelişmesinde, haberleşmede kazandırdığı hız nedeniyle, önemli etkileri bulunan telgraf teknolojisi; Rumeli'deki siyasi, askeri ve sosyo-ekonomik alanlarda da birçok etkiye neden olmuştur. Osmanlı arşiv belgeleri ışığında hazırlanan bu çalışma ile Rumeli özelinde yapılacak tarih araştırmalarına katkı sağlanılacağı düşünülmektedir.