2000’li yıllarda Türkiye-İran ilişkilerini etkileyen faktörler

Abstract

Türkiye ve İran Orta Doğu?nun iki büyük ve önemli gücü konumunda olup, rekabet ve denge düzleminde şekillenen uzun bir ikili ilişkiler geçmişine sahiptir. Türkiye?nin bölgesel politikalarında, Ortadoğu ve Orta Asya coğrafyasının kesişim bölgesinde yer alan, kendi ile benzer jeopolitik özellikleri taşıyan ve bu coğrafyada söz sahibi olan İran son derece büyük bir role sahiptir. İran kendine özgü siyasal sistemi ve Şii nüfusu ve nükleer çalışmaları ile bölgede etkili olmaya çalışırken, Türkiye bu geniş coğrafyada hem Avrupalı hem Asyalı olma ayrıcalığının yanında en uzun süreli demokrasiye sahip ülke özelliğiyle ön plana çıkmaktadır. Bütün bu farklılıklar ve benzerlikler çerçevesinde Türkiye ve İran?ın dış politik öncelikleri, stratejik ittifakları ve bölgesel politikaları iki ülke ilişkilerinin yönünü belirleyecektir. Türkiye?nin Kasr-ı Şirin Antlaşması?ndan bu yana ortak ve değişmez sınırlara sahip olduğu komşusu İran?ı, bölgede oynamakta olduğu rol, nükleer program konusunda uluslararası toplumla yaşadığı kriz, dünya enerji piyasasında sahip olduğu ağırlık nedeniyle dış politikası açısından olduğu kadar her alanda mutlaka yakından takip etmesi gerekmektedir. Türkiye?İran ilişkilerinde tarih boyunca bölgesel rekabet yaşanmış, 1979 İran İslam Devrimi sonrasındaki ilk 20 yıllık süreyi İran?ın Türkiye?ye yönelik rejim ihracı politikaları ve bölgesel güç olma konusunda yaşanan rekabet, sonraki 20 yıllık süreyi ise İran?ın Kürdistan İşçi Partisi (PKK) terör örgütüne verdiği destek, İran Nükleer çalışmaları ve İran ile yapılan enerji alışverişi konu başlıkları belirlemiştir. Ancak özellikle 2000?li yıllarla birlikte Türkiye ve İran bazı ortak çıkar ve stratejik hedefler doğrultusunda aynı eksende buluşabilmişler ve ilişkilerde normalleşme yaşanmıştır. Bu durum 2000?li yıllardaki Türkiye-İran ilişkilerinin ayrı bir tez çalışması ile ortaya konulmasını gerekli kılmaktadır. Bu kapsamda bu tezin amacı 2000?li yıllarla birlikte değişen bölgesel ve küresel gelişmeler neticesinde iki ülkenin dış politik eğilimlerini ortaya koymak ve iki ülke ilişkilerinin geleceğine yönelik bir öngörü de bulunmaktır.