İran’ın nükleer çalışmaları ve ortadoğu güvenliğine etkileri

Abstract

Son yıllarda Ortadoğu bölgesinde çok hızlı değişim yaşanmaktadır. 11 Eylül saldırılarının ardından uluslararası terörün önlenmesi ekseninde ortaya çıkan yeni dünya düzeninde, Batılı ülkeler için Ortadoğu bölgesinin odak olma durumu ve önemliliği daha da artmıştır. Bu bağlamda, kamuoyunda bilinen adıyla ?Büyük Ortadoğu Projesi? bölgeyi demokrasi, insan hakları gibi evrensel değerler açısından dizayn eden bir plan olarak sunulmuş ve gündemde önemli bir yer tutmuştur. Projeye dair, Batılı ülkelerin ve ABD'nin bölgenin doğal kaynaklarına sahip olmak için kurguladığı dolayısıyla hegemonik/yayılmacı bir eylem olduğu yönünde olumsuz görüşlerin yanı sıra, Arap ülkelerinin az gelişmişliği gösterilerek bölgeye demokrasi getireceğini düşünen olumlu görüşler de vardır.İran gibi stratejik öneme sahip orta ölçekli bölgesel güçlerin nükleer silahlanma çabasında olması kuşkusuz Ortadoğu'daki güç dengesini ve güvenlik unsurunu olumsuz yönde etkileyebilme potansiyeline sahiptir. İran, nükleer güç olduğu takdirde Ortadoğu'daki gücünü ve nüfuzunu arttırırken bölgede var olan nükleer silahlanma yarışı da artış gösterecektir. ABD İran'ın nükleer faaliyetlerini engellemede uluslararası toplumu kendi tarafına çekmek için ideolojik araçlar kullanmaktadır. Diğer yandan İran tarafı da nükleer faaliyetleri dolayısıyla ABD'nin baskılarını kendi güvenliğine ve rejimin devamlılığına yönelik en önemli tehdit olarak algılamakta ve bu tehdidi azaltmak için ABD ile rekabet içinde olan Rusya ve Çin ile ilişkilerini geliştirmeye ve silahlanmaya ağırlık vermektedir. Bu ortamda nükleer teknolojiye sahip olmasının en doğal hakkı olduğunu ve barışçıl bir amaç taşıdığını vurgulayan İran, bunu kitle imha silahları yapmak için kullanmayacağı söyleminde bulunmaktadır.Bu tezin amacı dünya gündeminin ilk sıralarında yer alan ve halihazırda devam etmekte olan İran nükleer krizini ele almak ve küresel güçlerin bu kriz sürecindeki rolünü ayrıntılı bir şekilde incelemektedir. Ortadoğu bölgesinde yaşanan olayların seyrini değiştirebilecek ve bölgenin kaderini etkileyebilme özelliğinde olan İran nükleer krizi incelenmeye çalışılacaktır. Krize ilişkin Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı raporları ve ilgili tüm rapor ve kararlar incelenerek, spekülasyonlara dayanmayan gerçek verilerle hareket edilmeye çalışılmıştır. Denetimlerin sonuçları aşama aşama verilmiştir.