19. yüzyılda Teke yöresi Yörüklerinin sosyo-ekonomik durumu

Abstract

Osmanlı Coğrafyasında Batı Akdeniz Bölgesinde yer alan Teke Yöresindeki Yörüklerle ilgili yapılmış olan bu tez çalışmasında on dokuzuncu yüzyılda yörede konargöçer hayatı sürdüren oymak ve obaların sosyo-ekonomik durumları arşiv belgelerinden yararlanılarak aydınlatılmaya çalışılmıştır. Yörede yer alan oymak ve obalar ile bunların idari ve sosyal yapıları ele alınırken ayrıca yerleştikleri alanlar belirlenmiştir. Geleneksel yaylak ve kışlak hayatını devam ettiren Yörüklerin mekan anlayışları içerisinde yaylak, kışlak ve güzlek alanları ile kullandıkları göç yolları ve konaklama merkezleri yanında göç anlayışları ayrıntılı olarak tez içerisinde yer almaktadır. Aynı zamanda kullandıkları mesken türleri ile eşyalardan ayrıntılı olarak bahsedilmiştir. Ondokuzuncu yüzyılda yörede azımsanamayacak derecede hane ve nüfusa sahip olan Yörükler, zoraki bir iskana tabi tutulmadıkları gibi zaman içerisinde tedricen kendiliklerinden yerleşmişlerdir. Vergi ve asker kaynağı bakımından ciddi bir potansiyele sahip olan Yörükler, yetiştirdikleri hayvanlar ve yaptıkları ziraatla elde ettikleri ürünler üzerinden vergilerini ödeyip askeri hizmetlerini yerine getirirlerken artan vergi yüküne ve sürekli asker taleplerine karşı taşradaki idarecilerle yaşadıkları anlaşmazlıklar da bulunmaktadır. Bunların yanında yerleşik ahali ile yaşadıkları çatışmalarda ise ekili alanlara verilen tahribat ile yaylak ve kışlak anlaşmazlıkları başta gelirken yine yerleşik ahali ve birbirleri ile arazi anlaşmazlıkları yanında alacak ve borç meseleleri gibi çeşitli nedenlerle çıkan sorunlar söz konusudur. Yetiştirdikleri hayvanlar ve yaptıkları ziraatla ülke ekonomisine önemli ölçüde katkı sağladıkları gibi saray ve ordu başta olmak üzere bulundukları sancaklar ile çevrelerinin, gıda ve hammadde ihtiyaçlarını karşılamışlar hatta besledikleri yük hayvanları ile taşımacılık alanında önemli rol oynamışlardır. Kültürel olarak aile anlayışlarından beslenme ve giyim kuşam alışkanlıklarına hatta dericilik ve dokuma alanına kadar eski Türk kültürünü aralarında yaşatmaktadırlar. Aynı zamanda zengin bir halk müziği birikimine de sahip olan Teke Yörükleri, bütün bu kültürel birikimlerini uzun yıllar yörede korudukları gibi geleneksel sosyo-kültürel yapıları içerisinde Türk kültürüne bağlılıklarını sürdürmektedirler.