Batı Anadolu’da Hellenistik Roma dönemleri’nde bahçe mimarisi

Abstract

Bahçe mimarlıgı açısından yüksek estetik degere sahip ve bitki örtüsü bakımından da oldukça zengin olan Hellenistik ve Roma Dönemi bahçeleri antik çagların önemli bahçeleri arasında yer almaktadır. Bahçe mimarlıgının resim, heykel ve mimari gibi güzel sanatlardan daha az yasayan (ephemeral) bir sanat olusu, antik uygarlıklara ait bahçelerin veya onlara ait izlerin günümüze kadar ulasmasını güçlestirmistir. Son yüzyılda yapılan arkeolojik kazılarda ortaya çıkartılan duvar resimleri ve kabartmalarda resmedilmis bahçe tasvirleri ve bahçelerle ilgili mimari veriler artmaya baslamıstır. Kabartmalar ve duvar resimlerinde vurgulanan tasvirler gerçege çok yakın resmedilmislerdir. Bu anlatımlar sayesinde antik dönem bahçe mimarisi hakkında elde ettigimiz bilgiler artmıstır. Ve yine son 40 yılda arkeobotanik çalısmaların hız kazanmasıyla, arkeolojik kazılardan alınan toprak örneklere uygulanan polen ve karbon analizleri sonucunda, antik çaglara ait pek çok bitki kolaylıkla teshis edilebilir hale gelmistir. Bu tez çalısmasında, Hellenistik ve Roma Dönemleri basta olmak üzere, antik Akdeniz uygarlıklarına ait kazılar sonucu ortaya çıkartılan bahçelerle ilgili önemli vazo resimleri, duvar resimleri ve kabartmalar bir katalog haline getirilip antik çag bahçe mimarlıgına ısık tutulmaya çalısılmıstır. Bilinen bu örneklerin yanında konuyla baglantılı antik çag aktarımları ve modern literatür dikkatle incelenmis ve yorumlanmıstır. Ayrıca yapılan arkeolojik bahçe arastırmaları ve kazıları sonucu çıkartılan materyaller de katalogda degerlendirilmistir. Bu çalısmaların ısıgında, Helenistik ve Roma Dönemleri'ne ait Efes Yamaç Evleri'nin peristyl ve atrium bahçeleri model seçilerek, antik çag bahçeleri mimari yapısını canlandırmak amacına yönelik restitüsyon denemesi yapılmıstır. Ayrıca bu bahçelerin bilgisayar ortamında üç boyutlu modelleri de hazırlanmıstır. Restitüsyon çalısmasında, Hellenistik ve Roma Dönemleri villa bahçelerinin gösterisli ve estetik kaygılar tasıyan bahçeler olarak tasarlandıgı göz önüne alınmıstır. Bu dönemlere ait bahçelerin bu derece üstün olmalarının sebebi; dönemin bahçe sanatçılarının ve ziraatçılarının bahçe teknikleri bakımından son derece ileri düzeyde olmalarıdır. Bahçe mimarisinde kullanılan bitkilerin çesitliligi, bitki türlerinin o dönemlerde çok iyi tanındıgı ve onlardan en iyi sekilde faydalanıldıgını göstermektedir. Romalılar kurdukları büyük imparatorlugun gücünü göstermek amacıyla yaptıkları muhtesem mimari yapıların yanında onları tamamlayan bahçelere de büyük bir önem vermislerdir. Bütün bu özellikler yapılan restitüstyon çalısmasına ısık tutmus ve bütün bu verileri içinde bulunduran bir tasarım yapılmaya çalısılmıstır