Antik çağlarda Pelta

Abstract

Antik çağlarda pelta olarak bitişen kalkan tipi, hafif silahlı askerlerin donanımları arasında kabul edilir. Erken dönemlerden (İ.Ö.. 700) Geç Antik Çağ'a (İ.S. 5. yy) kadar vazolar, kabartmalar, lahitler ve gemmeler özerinde yer alan bîr çok figürlü anlatan içinde sevilerek betimlenen bir atribut olmuştur. Bunların yaraşıra mimaride süsleme amaçlı olarak da kullanılmıştır. Bu çalışma kapsamında hem. kronolojik hem tipolojik hem de bölgesel açıdan geniş bir yelpazeyle pelta betimlemelerinin incelenmesi hedeflenmiştir. Bu çalışma, peltanın ilk görüldüğü dönemden itibaren toplumsal ve bölgesel farklılık veya benzerliklerin de irdelenmesi açısından pelta motifi ile ilgili kapsamlı bilgiler sunmaktadır. öncelikle pelta ile ilgili kronolojik bir katalog oluşturulmuştur ki, bununla peltanın saman içindeki tipolojisi de incelenmiş ve okuyucuya kolaylık sağlamak amacıyla özgün pelta formlarının çizimi de hazırlanmıştır. Genel olarak bir Amazon silahı olarak kabul edilen peltanın, Thrakya da Pers kalkanı olarak adlandırılmasına karşın, İskitler ve Aithiopes (Etiyopyalılar) tarafından da kullanıldığı tespit edilmiştir. Ayrıca tez kapsamında peltanın yorumlanmasında, Yunan sanatında görülen barbar betimlemelerinin incelenmesi de bir gereklilik olmuştur. Resimsel anlatımlardan yola çıkılarak pelta, taşıyan halklar ve mitolojik kahramanlar veya yaratıklar bağlamında incelenmiştir. Daha sonra Yunan ve Anadolu sanatında peltaya bakış açısında bir farklılık olup olmadığı sorusuna cevap aranmıştır. özet olarak Yanan ve Anadolu sanatında, peltaya bir yabancı savunma silahı gözüyle bakılmıştır. Anadolu'da da benzer düşünce görülmekle birlikte pelta, yabancı oluşlarla ya da mitolojik kahramanlarla ilişkilendirilmiştir. özellikle İS. 1. yy ile peltada hem form hem de kullanım bakımından farklılıklar görülür. Köşeleri kartal ya da Griffon başı formunda şekillendirilen pelta motifinin mimaride süsleme amaçlı kullanımının geç dönemlere kadar devam ettiği saptanmıştır. Sonuç olarak Geometrik Dönem'le kullanılmaya başlayan pelta Klasik, Hellenistik ve Roma Dönemi boyunca azımsanmayacak sayıdaki betimlemede, tercih edilen bir kalkan tipi olmuştur. Antik kaynaklardan da bilinen pelta tipi kalkan henüz ele geçmemiş bir atribut olmasına rağmen, bir çok anlatımda bulunuşu ile en az Antik Çağ'da kullanıldığı bilinen kalkanlar kadar gerçekçi bir biçimde betimlenmiştir.