Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi ile Orta Avrupa, Ortadoğu ve Güney Afrika tavşanı populasyonlarında ekomorfolojik ve moleküler varyasyonlar (Lagomorpha: lepus)

Abstract

Bu çalışma, Türkiye'nin 11 farklı lokalitesinden elde edilen 68 adet yaban tavşanı örneği üzerinde geçekleştirilmiştir. Buna ilaveten Avrupa, İsrail ve Afrika'nın birçok lokalitesinden elde edilen örnekler de karşılaştırmak amacıyla araştırmada kullanılmıştır. Buna göre yaban tavşanlarına ait baş iskeleti-kıl ölçümlerinde 200 örnek, kalitatif diş analizlerinde 269 örnek, izoenzimler için 717 örnek, mtDNA-RFLP için 105 örnek ve D-Loop dizi analizleri için 211 örnekten yararlanılmıştır. Coğrafik konumlarına bağlı olarak baş iskeleti ve diş özelliklerinin karşılaştırılması sonucunda farklı lokalitelerdeki populasyonlarda farklılaşmaların olduğu belirlenmiştir. Anadolu ve Avrupa bireyleri, çekirdek DNA genetik varyasyonu açısından çok lokuslu allozim analizleri kullanılarak incelendiğinde, 48 lokustan 19'u (%39,6) polimorfik bulunmuştur. Anadolu'da ilk kez bulunan 14 yeni allele ise daha önce çalışılmış 717 Avrupa tavşanının hiç birinde rastlanmamıştır. Diğer taraftan mtDNA'nın çekirdek DNA'ya göre daha fazla varyasyon gösterdiği tespit edilmiştir. Bununla birlikte incelenen tüm lokaliteler (Avrupa, İsrail, Afrika, Anadolu) içerisinde genetik çeşitliliğin en fazla olduğu bölgenin, Anadolu olduğu saptanmıştır. Genetik çeşitliliğin fazla olmasının nedeni, Anadolu'nun biyocoğrafik konumundan dolayı komşu populasyonlardan gen akışı şansının yüksek olması ve son buzul çağında, kuzey enlemlerin büyük bir bölümünün tavşanlar için uygun olmayan ortamlar sunmasından kaynaklandığı düşünülmektedir.Anadolu ve diğer populasyonlann karşılaştırılması sonucunda, Avrupa'da sık rastlanan moleküler karakteristiklerin Anadolu'da da bulunduğu tespit edilmiştir. Anadolu'da gözlenen kahve ve san post renkli tavşanlar arasında genetik açıdan çok az farklılık bulunmuştur. Çalışılan tüm karakterler birlikte değerlendirildiğinde, Anadolu bireylerinin Afrika da yayılış gösteren Lcapensis türüne kıyasla Avrupa'daki L.europaeu$ türüne daha yakın olduğu tespit edilmiştir.