Kızılçam (Pinus Brutia Ten.) tohum bahçelerinde yer alan klonların ıslah değerlerinin açık tozlaşma döl denemeleri ile belirlenmesi

Abstract

Bu çalışmada Akdeniz Bölgesi Alçak (0-400 m) Yükselti Kuşağı Kızılcam Islah Zonuna tohum temini için tesis edilmiş altı adet klonal tohum bahçesinde yer alan 168 klon ele alınmıştır. Her bir tohum bahçesindeki klon sayısı 25 ile 35 arasında değişmektedir. Klonlardan toplanan açık tozlaşma ürünü tohumlardan üretilen fidanlarla, Fethiye, Antalya ve Ceyhan'da üç adet açık tozlaşma döl denemesi tesis edilmiş ve denemelerdeki ağaçların dördüncü yaşında boy, boğumdaki dal sayısı ve yaz sürgünü sayısı karakterleri ölçülmüştür. Gözlenen karakterlere ilişkin genetik parametrelerin ve klonların ıslah değerlerinin hesaplanması ve genetik ıslah çalışmaları yapıldığı takdirde elde edilecek genetik kazancın tahmin edilmesi amaçlanmıştır. Her bir karakterin ıslah değerlerinin tahmininde BLUP (Best Lineer Unbiased Prediction) yöntemi, birden fazla karakter için ortak ıslah değerinin bulunmasında ise seleksiyon indeksi yöntemi kullanılmıştır. Deneme alanlarında klonların sıralamaları arasındaki farklılıkları incelemek üzere B tipi genetik korelasyonlar hesaplanmıştır. Bireysel kaktım derecesi hem boy hem de yaz sürgünü sayısı karakteri için 0.15±0.02, boğumdaki dal sayısı karakteri için 0.08±.0.01 olarak tahmin edilmiştir. Aile ortalamaları kaktım derecesi boy için 0.48±0.06, boğumdaki dal sayısı için 0.26±0.07 ve yaz sürgünü sayısı için 0.58±0.04 olarak hesaplanmıştır. Deneme alanları arasında B tipi genetik korelasyonlar boy karakteri için 0.45-0.63, boğumdaki dal sayısı için 0.23- 0.37 ve yaz sürgünü sayısı karakteri için 0.41-0.75 arasında değişmektedir. Fenotipik tohum bahçelerinden elde edilen genetik kazanç, kontrol materyaline göre, boy karakteri için %8.1, boğumdaki dal sayısı karakteri için %1 ve yaz sürgünüsayısı karakteri için %0.8 olarak bulunmuştur. Fenotipik tohum bahçelerinde en iyi 20 klon kalacak şekilde yapılacak genetik ayıklama sonunda, elde edilecek genetik kazanç, boy karakterinde %13, boğumdaki dal sayısı karakterinde %2.1 ve yaz sürgünü sayısı karakterinde %3.3 'e ulaşmaktadır. Islah değerlerine göre 168 klon arasında sıralamada ilk 30'da yer alan klonlarla kurulacak genotipik tohum bahçelerinden dördüncü yaşta elde edilecek genetik kazanç (kontrol materyaline göre), boy karakteri için %24.9, boğumdaki dal sayısı karakteri için %6.5 ve yaz sürgünü sayısı karakteri için %9.7 olarak hesaplanmıştır. Gözlenen karakterler arasında en yüksek genetik korelasyon boy karakteri ile yaz sürgünü sayısı karakteri arasında elde edilmiştir (0.57±0.07). Boğumdaki dal sayısı ile yaz sürgünü sayısı arasındaki genetik korelasyon (0.06+0.13) olarak bulunmuştur. Boy ile boğumdaki dal sayısı karakteri arasındaki genetik korelasyon deneme alanlarında 0.09-0.43 değerleri arasında değişmiştir. Deneme alanlarınının ortak değerlendirilmesinde ise bu iki karakter arasındaki genetik korelasyon, genotip çevre etkileşimi kovaryansının yüksek olması nedeniyle - 0.13 olarak bulunmuştur. Boy ile yaz sürgünü karakteri arasında genetik korelasyon yüksek olduğu için seleksiyon indeksi hesaplanırken yaz sürgünü sayısı karakterine yer verilmemiştir. Sadece boy ve boğumdaki dal sayısı karakterleri birlikte ele alınarak bir seleksiyon indeksi belirlenmiştir. En yüksek indis değerine sahip 30 klonun seçilmesi halinde, boy karakterinde %10.5 genetik kazanç elde edilirken, boğumdaki dal sayısı karakteri için herhangi bir genetik kazanç elde edilemediği bulunmuştur. Boğumdaki dal sayısı ile boy karakteri arasındaki negatif ilişkinin boy karakteri üzerindeki olası bozucu etki nedeniyle, seleksiyon işleminin indis değerleri yerine, sadece boy karakterine göre yapılması önerilmiştir.