Vadeli işlemler piyasalarının genel teorik yapısı ve Türkiye'de uygulanabilirlik kıstasları

Abstract

Günümüz ekonomilerinde, piyasa oyuncularının üzerinde durudukları en önemli etkenlerden bir tanesi de "risk" faktörüdür. Vadeli İşlemler Piyasasının ortaya çıkışı ise, risk denilen unsuru ortadan kaldırmaktır. Bundan dolayı, bu piyasalar günümüzde hayli önem kazanmıştır. Özellikle A.B.D'de bu piyasalar ekonomide belirleyici etken olmuştur. Vadeli İşlemler Piyasasının temel amacı; belirli bir vadede, belirli özelliklere sahip bir malm yada ekonomik değerin fiyatım bugünden belirlemektir. Ekonomik değerin yada malm fiyatının bugünden belirlenmesi fiyat riskim ortadan kaldırdırmıştır. Firmaların çok sık kullandığı bu finansman tekniği, spekülasyona neden olduğu için yatırımcılar tarafından da ilgi ile takip edilmektedir. Çalışmamızın I. ve II. Bölümünde bu piyasaların genel özellikleri, işleyişi ve dünayadaki uygulamalardan örnekler verilmiştir. Çalışmamızın III. Ve son bölümünde ise Türkiyedeki vadeli işlemler piyasasının durum tespiti yapılmıştır. Türkiyede modern finansman teknikleri 1980'li yıllardan sonra gelişmeye başlamıştır. 1986 yılında İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB) kurulmuştur. 1990'lann sonlarına doğru İzmir'de pamuğa dayalı vadeli işlemler piyasasının kurulması gündeme gelmiş ancak günümüze kadar kesin bir sonuç elde edilememiştir. Temmuz 2001 yılında İMKB'de dövize dayalı ilk vadeli işlemler piyasası kurulmuş ancak işlem hacmi açısmdan başarılı olamamıştır. Türkiyede bu piyasaların gelişmesindeki engelleri kısaca belirtmek gerekirse, ekonomik ve siyasal istikrarsızlık, Türk Lirasının reel anlamda konvertıbl olmaması, spot piyasadaki işlemlerin yetersizliği, bu piyasaların yeterince tanıtılamamış olması, yatırımcı tercihleri ve alışkanlardır. Bu piyasaların geliştirilmesi amacıyla, telekomünikasyon sistemlerinin geliştirilmesi, yatırımcı eğitimine destek verilmesi, ekonomik ve siyasal istikrarın sağlanması olarak detaylı incelem yapılmıştır. Türkiyede bu piyasaların gelişmesi ve ekonomide belirleyici olması için zamana ihtiyacı vardır.